O istocie kluczowych kompetencji w edukacji mówi Zalecenie Rady Unii Europejskiej z dnia 22 maja 2018 roku w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie. Wspomniany dokument wymienia kompetencje kluczowe, wskazuje ich cel, a także przesłanie przyświecające ustanowieniu ich zarówno jako całości, jak i każdej z osobna.
Kompetencje kluczowe w przedszkolu to:
- Rozumienie i tworzenie informacji,
- Porozumiewanie się w językach obcych,
- Kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
- Kompetencje cyfrowe,
- Kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się,
- Kompetencje obywatelskie,
- Kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
- Kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Kompetencje kluczowe niezbędne są dla potrzeb samorealizacji i rozwoju osobistego, aktywnego obywatelstwa, integracji społecznej oraz zatrudnienia. Każdy obywatel potrzebuje szerokiego wachlarza kompetencji kluczowych, by łatwo przystosować się do zmieniającego się świata, w którym zachodzą rozliczne, wzajemne powiązania. Pod pojęciem kompetencji kluczowych rozumiemy połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. Na wiedzę składają się fakty i liczby, pojęcia, idee i teorie, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie. Umiejętności definiuje się jako zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników. Natomiast postawy opisują gotowość i skłonność do działania lub reagowania na idee, osoby lub sytuacje.
Znaczenie kompetencji kluczowych w procesie edukacji.
Zmiany w zakresie kształcenia to efekt tego, że otaczający nas świat wkroczył w erę cyfryzacji. Kompetencje cyfrowe, od obsługi komputera po analizowanie informacji, należą do niezbędnych w radzeniu sobie z dynamicznymi zmianami. Pedagogom i rodzicom zależy, aby dzieci mogły rozwijać się w sposób zrównoważony i miały w sobie chęć i gotowość do ciągłego rozwoju. Rozwój kompetencji kluczowych w przedszkolu opiera się w dużej mierze na kreatywności, poszanowaniu odmienności i zaangażowaniu ucznia. Rolą nauczyciela jest bycie przewodnikiem w procesie odkrywania siebie i świata.
Dlatego nauczyciele w naszym przedszkolu, na co dzień, w swojej pracy podejmują wiele działań mających na celu rozwijanie kompetencji kluczowych u dzieci przy realizacji celów kształcenia dla dzieci w wieku przedszkolnym określonych w Rozporządzeniu MEN:
- Wspomaganie dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i dalszej edukacji.
- Budowanie systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, aby wiedziały, co jest dobre, a co złe.
- Kształtowanie w dzieciach odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do znoszenia różnych niepowodzeń i porażek.
- Rozwijanie umiejętności społecznych dzieci, niezbędnych w poprawnych relacjach z innymi dziećmi i dorosłymi.
- Stwarzanie warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych.
- Troska o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną, zachęcanie do uczestnictwa w zabawach i grach sportowych.
- Budowanie dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób zrozumiały dla innych.
- Wprowadzanie dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne i sztuki plastyczne.
- Kształtowanie u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej.
- Zapewnienie dzieciom szans na lepszą edukację poprzez wspieranie ich ciekawości, aktywności i samodzielności, a także uczenie tych wiadomości i umiejętności, które są ważne dla edukacji szkolnej.
Naturalne procesy rozwojowe, jakim podlega dziecko w okresie przedszkolnym, pozwalają na jego stymulację w kierunku kształtowania wszystkich kompetencji kluczowych w oparciu o zabawę jako podstawową formę aktywności dzieci, źródła wiedzy o świecie, identyfikatora postaw moralnych, podstawy do rozwoju słownictwa oraz rozwoju intelektualnego, okazji do zawierania relacji społecznych.
Porozumiewanie się w języku ojczystym, czyli zdolność do codziennego komunikowania się dziecka w środowisku przedszkolnym zarówno z dorosłymi jak i innymi dziećmi – dzieci komunikują własne potrzeby, opowiadają o zdarzeniach, emocjach, odpowiadają na zadawane pytania. W celu kształtowania tych kompetencji codziennie wspomagamy rozwój mowy dziecka między innymi poprzez:
- słuchanie utworów literackich,
- stwarzanie sytuacji do wypowiedzi dzieci,
- nauka wierszy, ról, występy artystyczne
- zabawy logopedyczne,
- wprowadzanie liter, ćwiczenia analizy i syntezy słuchowo-wzrokowej,
- udział dzieci w spektaklach teatralnych, odgrywanie scenek poprzez dramę, zabawy paluszkowe i z pacynkami,
- zajęcia z logopedą.
Porozumiewanie się w językach obcych polega na wprowadzaniu zabaw językowych, używaniu prostych zwrotów w języku obcym zarówno w sytuacjach codziennych jak i zabawie. Celem edukacji językowej jest wskazywanie na bogactwo kulturowe, społeczne oraz językowe innych narodów. Realizujemy między innymi następujące działania:
- w ramach realizacji zadań z tego obszaru dzieci uczestniczą w zajęciach z języka angielskiego
- podczas zajęć przedszkolaki poznają i utrwalają podstawowe słowa i zwroty w języku angielskim (np. podają swoje imię, wiek, liczą, nazywają kolory, części ciała, ubrania, podają nazwy zwierząt oraz części garderoby), śpiewają i tańczą do piosenek w jęz. angielskim.
Myślenie matematyczne i logiczne jest umiejętnością, dzięki której dzieci będą miały możliwość rozwiązywanie problemów wynikających z codziennych sytuacji. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne pozwalają wykorzystać i stosować wiedzę oraz sposoby objaśniające świat przyrody poprzez eksperymentowanie, obserwowanie różnych zjawisk, sprawdzanie oraz majsterkowanie. Kształtując kompetencje matematyczne realizujemy między innymi następujące działania:
- codzienne organizowane są zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie oraz rozróżnianie stron: lewa/prawa.
- realizujemy zadania, zabawy eksperymentalno-doświadczalne, jak również kulinarne,
- organizujemy zabawy w przeliczanie, klasyfikowanie, mierzenie, ważenie, orientacja w schemacie ciała, przestrzeni, na kartce; w porównywanie liczebności zbiorów,
- codzienne obserwacje zjawisk atmosferycznych, przyrodniczych, prowadzenie kalendarza pogody, prowadzenie czasowych „ogródków” w salach i w ogrodzie przedszkolnym, zajęcia w ogrodzie, zabawy z wykorzystaniem bezpiecznych narzędzi w kąciku majsterkowicza
- zabawy wizualizacyjno-przestrzenne, wycieczki.
Naszym zadaniem jest wychowanie dzieci do umiejętnego korzystania z urządzeń cyfrowych, podejmowanie samodzielnej aktywności poznawczej z ich wykorzystaniem. Kompetencje cyfrowe to m.in. poszukiwanie i przetwarzanie wiedzy z wykorzystaniem technologii multimedialnej. Technologie cyfrowe uczą kreatywności oraz logicznego myślenia. Kompetencje cyfrowe to nie tylko laptop, smartfon czy tablet. To przede wszystkim rozwijanie umiejętności komunikacyjnych, motywowanie do poszukiwania przez dzieci odpowiedzi na nurtujące je problemy w sposób dla nich ciekawy, angażujący do działania. Edukacja medialna z jednej strony jest źródłem wiedzy i rozrywki, z drugiej natomiast niesie wiele zagrożeń dla dziecka. Realizujemy między innymi następujące działania:
- wykorzystywanie narzędzi multimedialnych w pracy edukacyjnej – komputerów, tablicy multimedialnej, programów komputerowych,
- nauka kodowania przez zabawę
- realizacja zajęć na temat bezpieczeństwa w sieci.
Na tym etapie dzieci w przedszkolu mają możliwość wyjścia poza obszar rodziny i doświadczyć zabaw z dorosłymi, bądź innymi dziećmi w grupie przedszkolnej. Ważne jest, aby dziecko poznało obyczaje i sposoby funkcjonowania osób w różnych społeczeństwach i środowiskach, a także dostrzegało różnorodność zachowań. Przedszkole to również pierwsze doświadczenie dziecka z uczeniem się, świadomym i ukierunkowanym na osiągnięcie konkretnych celów poprzez odpowiedni dobór metod i form pracy indywidualnej i zespołowej.
Realizacja tych treści odbywa się nieustannie. Wszystkie sytuacje z jakimi stykamy się w przedszkolu mają na celu wykształcenie u dzieci postaw społecznie pożądanych tj.: rozbudzenie zainteresowania historią swojej rodziny, okolicy, kraju, stosowanie zwrotów grzecznościowych, kulturalne zachowanie podczas różnorodnych sytuacji, umiejętność współpracy, otwartość, tolerancja, przy jednoczesnym eliminowaniu postaw społecznie niepożądanych, służą temu tworzone w grupach kodeksy zachowania, nauka patriotyzmu (przez obchody m.in. Dnia Niepodległości, Dnia Flagi), udział w akcjach charytatywnych, spacery, spotkania z przedstawicielami różnych zawodów (pielęgniarka, ratownik medyczny, policjant, strażak, leśnik) oraz z rodzicami, którzy prezentują swoje zawody.
Przedszkole pracując uczy dzieci gospodarować czasem przeznaczonym na zabawę, naukę, odpoczynek, wdraża do współpracy, odpowiedzialności samodzielności i samooceny.
Umiejętność uczenia się kształtowana jest poprzez realizację wszystkich obszarów podstawy programowej wychowania przedszkolnego.
Inicjatywność i przedsiębiorczość jest to stwarzanie dzieciom warunków do samodzielnego eksplorowania świata, eksperymentowania, doświadczania. Realizujemy między innymi następujące działania:
- stwarzane są okazje pozwalające dzieciom samodzielnie doświadczać, eksperymentować, eksplorować (np. robienie kanapek, malowanie, rysowanie, wydzieranie, lepienie, układanie klocków, zabawy w piaskownicy),
- codzienne zabawy na placu zabaw, w kącikach zainteresowań, zabawy doświadczalne i eksperymentalne, granie w gry zespołowe typu, np. Gra w kolory, Memory, Uno.
Dzieci współpracują podczas stawiania im zadań do wykonania w parach, grupach czy zespołach, co pozwala im działać i poczuć odpowiedzialność za ostateczny efekt swoich działań, warsztaty ceramiczne, , sportowe, wycieczki.
Kształtowanie powyższych kompetencji polega na twórczym wyrażaniu doświadczeń i emocji za pośrednictwem różnorodnych środków ekspresji: muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych. Doświadczania takie pozwalają na wyrażenie przez dziecko różnorodnych stanów emocjonalnych oraz wyzwolenie pozytywnych emocji, a przez to otwarcie się na nowości i pomagają w nawiązaniu relacji. W tym celu realizujemy między innymi następujące działania:
- codzienne malowanie, rysowanie, śpiewanie, taniec, wystawy prac dzieci (sala, korytarze),
- udział w różnych uroczystościach – jako mali aktorzy (między innymi: pasowanie na przedszkolaka, Święto Niepodległości, Jasełka, Dzień Babci i Dziadka, Dzień Mamy i Taty),
- udział w konkursach (muzyczne, plastyczne, recytatorskie), przedstawieniach teatralnych i teatrzykach w przedszkolu.